به گزارش گروه گردشگری پایگاه خبری تحلیلی مرزداران؛ عمارت کلاه‌فرنگی و ساختمان قدیمی هلال‌احمر ماکو که در زمره پنج بنای تاریخی شاخص این شهرستان به شمار می‌روند، طی سال‌های گذشته بارها و بارها موضوع واگذاری به بخش خصوصی بوده‌اند با وجود وعده‌های متعدد در خصوص مرمت و احیای این مجموعه ارزشمند، هنوز اقدام ملموسی در این راستا انجام نشده و این آثار همچنان در سایه بی‌توجهی و بی‌عملی مسئولان، در مسیر فرسایش تدریجی قرار دارند.
مجموعه پردیسان ماکو شامل پنج بنای تاریخی بانک ملی، شهربانی، دارایی، شیر و خورشید و عمارت کلاه‌فرنگی است و عمارت کلاه‌فرنگی که ساخت آن به دوران قاجار و علی‌قلی‌خان بیات از خوانین ماکو نسبت داده می‌شود، ابتدا کاربری مسکونی داشت و بعدها توسط اداره بهداری خریداری و به عنوان بیمارستان شیر و خورشید استفاده شد اکنون این بناها به عنوان بخشی از میراث معماری و اجتماعی منطقه، پتانسیلی عظیم برای توسعه گردشگری فرهنگی دارند.
مزایده‌هایی که نتیجه نداشتند
رضا جباری، کارشناس گردشگری، در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز گفت: مجموعه پردیسان پس از حدود ۲۰ سال بلاتکلیفی و چندین بار مزایده، سرانجام در سال ۱۳۹۹ از سوی صندوق احیاء بناهای تاریخی از طریق مزایده عمومی به هلدینگ هتل‌های بین‌المللی ماهان واگذار شد و سرمایه‌گذار یاد شده در بهار ۱۴۰۰ اقدام به تحویل بناها و آغاز مطالعات فنی تحت نظر کارشناسان وزارت میراث‌فرهنگی کرد، اما با گذشت بیش از سه سال، هیچ‌گونه عملیات اجرایی یا مرمتی از سوی این مجموعه آغاز نشده است.
وی افزود: متأسفانه مسئولان تنها به اعلام واگذاری اکتفا می‌کنند و نظارتی بر حسن اجرای تعهدات ندارند. این وضعیت موجب شده این بناهای تاریخی به‌جای احیا، در مسیر ویرانی قرار گیرند.
مرمت در کما؛ مسئولان در سکوت
فردین اخگری، کارشناس باستان‌شناسی نیز با تأیید این وضعیت گفت: واگذاری این مجموعه تاریخی در هاله‌ای از ابهام مانده است. در آبان‌ماه ۱۴۰۱ تعدادی از مهندسان شرکت ماهان به همراه مسئولان محلی بازدیدی از بناها داشتند و وعده آغاز مرمت را مطرح کردند، اما این وعده نیز مانند سایر وعده‌ها بی‌نتیجه ماند.
وی افزود: رئیس وقت میراث‌فرهنگی ماکو در همان بازدید هشدار داده بود که تعلل در اجرای پروژه‌ها، موجب بی‌اعتمادی و انصراف سرمایه‌گذاران می‌شود. اما نه‌تنها این هشدارها جدی گرفته نشد، بلکه همچنان مسئولان در برابر بلاتکلیفی این پروژه‌ها سکوت کرده‌اند.
اخگری ادامه داد: در آذر و دی‌ماه ۱۴۰۱ مجدداً از سوی مسئولان استانی و مدیرکل وقت میراث‌فرهنگی وعده آغاز مرمت داده شد. در اسفند ۱۴۰۲ نیز مدیرعامل صندوق احیای بناهای تاریخی از امضای تفاهم‌نامه‌ای با منطقه آزاد ماکو برای آغاز عملیات احیاء خبر داد، اما تا امروز هیچ عملیات جدی در محل انجام نشده است.
وی گفت: چنین روندی نشان‌دهنده نبود عزم جدی در بدنه مدیریتی استان و کشور برای حفاظت و بهره‌برداری اصولی از میراث تاریخی است. در حالی که این آثار می‌توانند با سرمایه‌گذاری صحیح به قطب گردشگری تبدیل شوند، عملاً به حال خود رها شده‌اند.
بناهایی که هنوز نفس می‌کشند؛ اما تا کی؟
اکنون که دوباره موضوع واگذاری عمارت کلاه‌فرنگی و ساختمان هلال‌احمر از سوی داوود فرازی، معاون میراث‌فرهنگی آذربایجان غربی مطرح شده، این سؤال اساسی پیش می‌آید که آیا تجربه تلخ سال‌های گذشته بررسی شده یا دوباره وعده‌هایی مطرح می‌شود که هیچ پشتوانه اجرایی ندارد؟
آیا در شرایطی که وضعیت این آثار بحرانی شده، نباید ابتدا وضعیت سرمایه‌گذار قبلی تعیین‌تکلیف و اقدامات قانونی برای فسخ قرارداد یا الزام به اجرا صورت گیرد؟
ضرورت ورود دستگاه‌های نظارتی
کارشناسان حوزه میراث‌فرهنگی خواستار ورود جدی نهادهای نظارتی، از جمله سازمان بازرسی کل کشور، به پرونده واگذاری‌های ناموفق در منطقه آزاد ماکو هستند و همچنین لازم است منطقه آزاد ماکو که خود یکی از طرفین تفاهم‌نامه بوده، پاسخگوی عملکرد ضعیف در این حوزه باشد.
بدون شک، ادامه این روند به از بین رفتن غیرقابل جبران میراث ملموس قاجاری در شمال‌غرب کشور منجر خواهد شد؛ میراثی که نه‌تنها بخشی از تاریخ ماکو، بلکه بخشی از شناسنامه فرهنگی ایران محسوب می‌شود.
فردین اخگری، کارشناس باستان‌شناسی، با انتقاد از بی‌توجهی مداوم نسبت به مرمت و احیای این مجموعه، خاطرنشان کرد: امروز اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ است و نه‌تنها هیچ اقدام جدی و موثقی در راستای آغاز مرمت این آثار صورت نگرفته، بلکه بار دیگر بخشی از این مجموعه، شامل عمارت کلاه‌فرنگی و ساختمان شیرخورشید، در قالب مزایده عمومی به بخش خصوصی واگذار می‌شود. این در حالی است که مشخص نیست آیا این بناها همچنان تحت اختیار هلدینگ هتل‌های بین‌المللی ماهان هستند یا از فهرست تعهدات این مجموعه خارج شده‌اند.
فقط قلعه قبان و کاخ سردار مرمت شده‌اند
علی آقازاده، یکی از شهروندان ماکویی، نیز در گفتگو با خبرنگار اروم نیوز اظهار کرد: در این سال‌ها تنها دو اثر، یعنی کاخ سردار ماکو (باغچه‌جوق) و قلعه قبان، آن هم به همت منطقه آزاد ماکو و با هدف جذب گردشگر، مرمت شده‌اند و سایر آثار تاریخی، از جمله پل‌های تاریخی قره‌کورپی و بشگوز، بام فرهاد، کوشک عزت‌الله‌خان و به‌ویژه مجموعه پردیسان، سال‌هاست در غفلت و فرسایش رها شده‌اند.
وی با اشاره به سردرگمی ناشی از خبرهای متناقض درباره واگذاری بناهای تاریخی گفت: اگر عمارت کلاه‌فرنگی و شیرخورشید قبلاً به هلدینگ ماهان واگذار شده‌اند، چطور امروز دوباره خبر مزایده آنها منتشر می‌شود؟ آیا این بناها از اختیار سرمایه‌گذار قبلی خارج شده‌اند؟ اگر چنین است، چرا شفاف‌سازی نمی‌شود؟
وعده‌های بی‌نتیجه؛ فرصت‌هایی که از دست می‌روند
مردم ماکو به‌درستی می‌پرسند که چرا پس از گذشت پنج سال از واگذاری مجموعه پردیسان به یک سرمایه‌گذار شناخته‌شده، حتی یک گام عملی نیز در مسیر احیا و مرمت این بناها برداشته نشده است؟ در حالی که بارها از آمادگی شرکت سرمایه‌گذار برای آغاز پروژه صحبت شده، اما هیچ خروجی ملموسی در محل دیده نمی‌شود و بناها در وضعیت نابسامان باقی مانده‌اند.
کارشناسان معتقدند بخش مهمی از این بی‌تحرکی ناشی از نبود ضمانت اجرایی در قراردادهای واگذاری و ضعف نظارت نهادهای مسئول است و واگذاری صرفاً به‌معنای انتقال مسئولیت نیست، بلکه به‌معنای آغاز فرآیند احیاست؛ موضوعی که در ماکو نه‌تنها محقق نشده، بلکه با تکرار اخبار بی‌پشتوانه، موجی از ناامیدی در میان دوستداران میراث فرهنگی به‌وجود آورده است.
کلام آخر؛
آن‌طور که کارشناسان میراث‌فرهنگی و شهروندان می‌گویند، یکی از دلایل اصلی ادامه‌دار شدن این بلاتکلیفی، بی‌تفاوتی عمومی نسبت به سرنوشت آثار تاریخی است تا زمانی که مردم پیگیر نباشند و مسئولان با جدیت وارد عمل نشوند، مجموعه‌هایی چون پردیسان، که گنجینه‌ای از تاریخ و هویت محلی محسوب می‌شوند، یکی پس از دیگری رو به نابودی خواهند رفت.
در حالی که برخی از این بناها دارای ثبت ملی هستند، اما در نبود اراده برای مرمت، نه‌تنها حفاظت نمی‌شوند بلکه با گذشت زمان به مرز تخریب کامل نزدیک می‌شوند از سوی دیگر، سکوت سرمایه‌گذاران و نهادهای متولی این نگرانی را به وجود آورده که میراث فرهنگی ماکو در آینده‌ای نه چندان دور تنها در عکس‌ها و اسناد قدیمی باقی بماند.
اکنون انتظار عمومی از اداره‌کل میراث‌فرهنگی آذربایجان غربی، منطقه آزاد ماکو و صندوق احیای بناهای تاریخی آن است که به‌جای اعلام مکرر خبرهای واگذاری، گزارشی شفاف و دقیق از وضعیت حقوقی و اجرایی هر یک از بناهای مجموعه پردیسان ارائه دهند و سرمایه‌گذاران را به اجرای تعهدات ملزم سازند.
میراث یک ملت فقط در موزه‌ها نگهداری نمی‌شود؛ در کوچه پس کوچه‌های شهرهایی چون ماکو نفس می‌کشد و چشم به راه دلسوزانی است که بهای آن را بیش از یک مزایده بدانند.
انتهای خبر/
